Mühendislik mesleği yüzyıllardır insanoğlu için en kıymetli mesleklerden biri olmuştur. Günümüzde sahip olduğumuz birçok imkan mühendislik çalışmaları sonucu ortaya çıkmaktadır. Lakin bazen mühendisler ipin ucunu kaçırıp yaptıkları işi değişik bir düzeye taşıyabiliyorlar.
Türkçeye ‘aşırı mühendislik’ olarak çevrilen ‘overengineering‘ terimini en kolay haliyle ‘gereğinden fazla mühendislik’ olarak da söyleyebiliriz.
Peki nedir gereğinden fazla mühendislik?
Bir eser yahut hizmeti çok daha kolay metotlar ile gerçekleştirilebilmek mümkün iken gerek duyulmayacak kadar karmaşık hale getirmek ve hasebiyle eser yahut hizmetin fiyatını, bakım masraflarını arttırmak, kullanımını zorlaştırmak ile sonuçlanan durum.
Bir mühendislik eserinin gereğinden fazla mühendislik içerip içermediğini kullanım gayesi, formu ve müddeti üzere birçok etkeni bir ortada inceleyerek karar verebiliriz.
Aşırı mühendislik uygulaması (overengineering) tabiri aslında teknik bir derecelendirme olmamakla birlikte yalnızca bir nitelendirmedir.
Münasebetiyle durumdan duruma değişiklik gösterebilir. Bir eser yahut hizmet olağanda sahip olması beklenen özelliklerden çok daha fazlasına sahip olursa çok mühendislik sürecinden geçtiğini (overengineered) söyleyebiliriz.
Aslında birinci bakışta hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar doğurabilirmiş üzere anlaşılan çok mühendislik uygulaması (overengineering) çoğu vakit olumsuz durumları temsil eder. Zira mühendislik mükemmeli diye isimlendirebileceğimiz her şey ve her türlü lüks tüketim eserleri de aslında çok ağır mühendislik süreçlerinden geçmiştir.
Günümüzde çok çeşitli ve kompleks binalar, uçaklar, gemiler, bilgisayarlar ve gibisi gelişmiş aygıtlar üretilmektedir.
Dolayısıyla çok mühendislik uygulamasını olumlu durumlarda kullanmak bu tabirin manasını gittikçe yitirmesine yol açabilir. Yeniden de kimi kaynaklarda, gelişmiş eserlerin tanıtımlarında üzerine çok emek harcandığını gösterebilmek ismine bu tabirin kullanıldığı görülebilmektedir.
Aşırı mühendislik uygulamasını olumsuz manada en sık kullanan bölümlerden biri de yazılım dalıdır. Yazılımcılar, kendilerinden istenen programları yazarlarken, proje kapsamının dışına taşıp inisiyatif alarak ve olumlu sonuçlar doğuracağı fikriyle bazen çok mühendisliğe kayabiliyorlar. Aslında fikrin temelinde en uyguna ulaşmak olsa da bazen fazladan eklenen birçok özellik hiç gereksinim duyulmayacağı için proje maliyetini ve kullanım kaidelerini zora sokabiliyor.
Şimdi biraz da gerçek örneklerle ilerleyelim:
2020 yılında İngiliz lüks araba üretici Rolls Royce, ‘Ghost’ isimli modelini yeni bir dizaynla tanıttı.
Zaten tüm vakitlerin en lüks arabalarından biri olan ‘Ghost’ modeli bu defa alışılmışları aşan bir tasarım öğesine sahipti. Aşırı Sessizlik. Eski kuşaklarında yer alan çelik şasenin, sesi daha az ileten alüminyumdan üretilmesi, kapı ve camlarda yalıtım materyalleri kullanılması, aracın tavanında, bagajında ve bilhassa de motor etrafında kullanılan 220 pound (99-100 kg) ses yalıtım materyali bu aracın içini tam anlamıyla dış ortamdan soyutlar hale getirmişti.
Bu durum kullanıcılarda konfordan çok rahatsızlığa sebep olmuştu. Hareket halinde olan bir araçta kabin dışından gelebilecek sesleri duymamak ve içerideki en ufak sesleri bile çok net duymak birçok kullanıcıda mide bulantısına yol açtı.
Geribildirimler sonucu durumun farkına varan mühendisler kabin içerisine gelen sesleri dengeleyecek tasarım değişikliklerine gittiler. Sonuç olarak Ghost, yararlının bilakis ziyanlı olan etkenleri ortadan kaldıracak kadar sesi kullanıcılarına iletir hale geldi.
Ek olarak İkinci Dünya Savaşı sırasında ünlü Alman tankı Tiger 1 da overengineering olarak nitelendirilmiştir.
Buna sebep olarak üretiminin çok kıymetli ve sıkıntı olmasının yanı sıra savaş sırasında arızalandığında toprakta tamir edilmesinin de çok sıkıntı olması öne sürülmektedir. Bu tank her ne kadar çok güçlü ve düşmana büyük tahribat yaratabilecek bir tank olsa da savaş sırasında arızalandığında kısa müddette tekrar kullanabilmesi mümkün değil ise tanka sahip olan orduyu her an yarı yolda bırakabilmektedir.
Ayrıca çok mühendislik uygulanmış olarak bahsedilen birçok şişe kapağı açıcı, elbise askısı, meyve suyu sıkacağı, bardak tutacağı ve bunun üzere dizaynlar görmek mümkün.
Bir mühendis ister ticari olarak ister hobi olarak bir eseri, bir yahut birkaç gaye doğrultusunda, harcayacağı vakit ve emeği pek de göz önünde bulundurmayarak en optimize hale getirmeye çalışabilir. Sonuçta ortaya çıkan eser istenilen işi çok verimli bir formda yapıyor olsa da çok daha az vakit, emek ve para harcanarak üretilen öbür eserlerde birebir işi yapabildiği için bu esere çok mühendislik uygulanmıştır diyebiliriz.
Özetle, çok mühendislik uygulaması (overengineering) olumlu manada, bir eser yahut hizmet üzerine çok emek harcandığını belirtmek için kullanılabildiği üzere, olumsuz manada da ihtiyaç duyulmayacak ve hatta bazen ziyanlı olabilecek nitelikler içermesi manasında kullanılmaktadır.
