Son devirde ülkemizin ekonomik gündemindeki değerli unsurlardan biri hiç kuşku yok ki kripto paralar. Aslında 2017 yılından bu yana kripto paraların iktisat içerisinde nasıl değerlendirileceği konusunda tartışmalar devam ediyor. Her ne kadar biz küçük yatırımcılar için temel kıymetli nokta vergilendirme olsa da, geniş çerçeveden baktığımızda durum daha karışık hale geliyor.
Para Siyaseti Heyeti’nin 18 Mart 2021’de yaptığı toplantıdan faiz artırımı kararı çıktı. Faizlerin yükseldiği ortamda insanların yatırımlarını saklamak ve faizden faydalanmak istemesi olağandır. Bir milyon TL ile kuracağınız işin aylık getirisi net 15 bin lira olmuyorsa o parayı faize koymayı seçmeniz rasyonel karar olarak görülür.
Not: Burada yazanlar bir yatırım tavsiyesi değildir.
Alternatif maliyet ve kripto para bağlantısı
Ülkemizde herkesin anlaması durumunda ekonomik sıkıntılarımızın kıymetli bir kısmını çözebilecek iki tane kavram var. Bunlardan birincisi alternatif maliyet, başkası ise bileşik faizdir. Evvel bu kavramları açarsak, bilhassa genç okurlarımıza yararlı olacaktır.
Alternatif maliyet, yaptığınız bir hareketin sonucunda yapmamayı seçtiğiniz en âlâ alternatiften olan kaybınızdır. En azından işletme fakültelerinde mevzuyu anlatırken kullanılan tarif budur. Bunu bir örnekle ayrıntılandıralım. Akşam oyun oynayacaksınız ve League of Legends ile GTA V ortasında bir seçim yaptınız. Seçmediğiniz oyundan alacağınız keyif alternatif maliyetinizdir.
Birebir mantık işletmelerde karar vermede değerli rol oynar. Genel olarak da alternatif maliyet olarak seçilen kalem faizdir. Artık bir evvelki bir milyon lira yatırım örneğimize dönelim. Faizden ayda 15 bin lira kazanan birisi için 12 bin lira kazanacağı bir işe girmek mantıksızdır. Faizler düşük olsaydı, alternatif maliyeti de düşeceği için daha çok kazanmak isteyen bir kişinin yatırım yapması gerekecekti. Bileşik faiz ise tekrar eden faizdir, bahis ganyanları üzere elde ettiğiniz geliri çarpa çarpa ilerlersiniz.
O vakit faizi en aşağı çekelim?
Maalesef faizi aşağı çekmek her vakit mümkün değil. Türkiye’nin önemli bir cari açığı bulunuyor ve bu açığı kapatmak, dış borçlarımızı ödemek için ülkemize döviz çekmek durumundayız. Bunun için de faiz, yabancı yatırımcıyı Türkiye’ye çekmekte bir yatırım olarak kullanılıyor.
İktisat üzerinde tesirli olan pek çok farklı etmen bulunsa da biz burada Ceteris Paribus, yani “kalan her şey eşit” prensibiyle hareket ediyoruz. Daha çok faiz demek daha fazla parasını mevduatta tutan, halk ortasındaki tabirle yastık altına koyan kişi demek, daha çok yabancı yatırımcı demek. İktisat siyasetlerinde emel da ülkü istikrar noktasını bulup en yüksek faydayı sağlamaktır.
Kripto bunun neresinde?
İçinde bulunduğumuz şartlarda, faizin yarattığı güçlü alternatif maliyeti aşabileceğine inanılan en değerli alternatiflerden biri olarak kripto paralar görülüyor. Piyasada büyüme ve kripto fiyatlarında artış bekleyen şahıslar, yatırımlarını bu alana yönlendirebiliyor. Üstelik şu etapta kripto süreçlerinde hem dövizdeki üzere bir makas yok, hem de şimdi bir vergi sistemi kurulmamış durumda.
Burada bir diğer değerli nokta da bizim kullandığımız prestiji para ünitesi. Türkiye Cumhuriyeti’nin resmi para ünitesi Türk Lirası‘dır. Öte yandan kripto paraların temel ölçüm ünitesi aslında USD yani Amerikan Doları’dır. Faiz artırımı TL’yi döviz karşısında güçlendirdiğinde, dövizdeki düşüş kripto fiyatlarına da yansır. Bu noktada işin rengini değiştirebilecek bir diğer finansal yenilik ortalığın karışmasına neden oluyor. Onu da bir sonraki başlıkta açalım.
Kriptoparalar faiz geliri sağlayabilir (ama riski de var)
Kripto paraları aldıktan sonra faiz geliri elde edebilmek, her kripto para ve her borsa için kelam konusu olmasa da katiyetle mümkün. Olağan kurallarda da döviz hesaplarımızdan faiz geliri elde edebiliyoruz fakat oranı çok daha düşük oluyor. Kripto paralar ise bu noktada biraz daha farklı özelliklere sahip. Genel tabloya baktığımızda, piyasanın durumuna nazaran 1-3 kere artış gösterebilir.
Bu durumu iki farklı senaryo ile açıklayalım. Diyelim ki dolar 7 TL iken, Atcoin isimli paradan 7 bin liralık aldınız. (Biriniz Atcoin diye para çıkarırsa bana da biraz telif yollasın). İki ay sonra dolar 7,5 TL oldu, kripto paranız da dolara karşı %20 bedel kazandı. Faizden de %5’lik bir yarar elde ettiniz. Elinize 9450 lira geçer. Dolar 6,5 TL’ye iner ve Atcoin %10 paha kaybederse de paranız 6150 TL’ye iner. Yatırım yaparken de bu ihtimalleri değerlendirirsiniz. Faizde elde edeceğiniz garanti gelir ise şu anda 225 TL’dir. Burada karar insanların beklentileri ve risk alma davranışlarına nazaran şekillenecektir.
“Çok uzun yazmışsın Webtekno Beyefendi, hepsini özetle” derseniz…
Kripto paralar şu anda vergilendirme sistemi muhakkak olmamasıyla cazip olsa da faiz arttırımının doları aşağı çekmesiyle birlikte yatırımcının beklediği artışı sağlayamayabilir. Ayrıyeten yüksek faiz nedeniyle yatırımını prestiji parada kıymetlendirmek isteyenler de bulunacaktır. İktisatta herkesin birebir davranışı sergilemesi beklenmez. Kripto paraların getiri beklentisi faizi karşılamazsa faiz artırımı ülekmizde kripto piyasasında küçük çaplı bir daralmaya neden olacaktır. Bu noktada asıl belirleyici rol ise doların TL karşısındaki hareketi ve kripto paraların hangi istikamette hareket edeceği olacak üzere gözüküyor.
Bu mevzuda siz ne düşünüyorsunuz? Yatırım yapmak için 100 bin lira bütçeniz olsaydı nasıl bir yol izlerdiniz? Yorumlarda buluşalım.