Formula 1 yarışlarını izlerken en değerli etkenlerin aracın motoru ve pilotlar olduğunu düşünürüz lakin yerle temas eden tek şey olan lastikler, en az motor yahut pilot kadar kıymet arz ediyor.
Yarış sırasında pilotların pit stop yaptığını ve ekiplerin neredeyse 3-4 saniyede 4 lastiği tıpkı anda değiştirdiğine birçok kere tanıklık ederiz. Pekala bir pilotun yarıştaki mukadderatını belirleyecek kadar kıymetli olan bu lastikler neden daima yenileri ve farklı tipleri ile değiştiriliyor? Pirelli’nin Formula 1 için özel olarak ürettiği lastik çeşitlerini ve ortalarındaki farkları sizler için anlattık.
F1 kadrolarının farklı şartlara nazaran seçebileceği 7 farklı lastik seti bulunuyor
F1 lastiklerinin kullanımı, yalnızca pazar günü gerçekleştirilen yarışlarda değil birebir vakitte idman ve sıralama cinslerinde da büyük ehemmiyet taşıyor. Tüm ekipler, yarışa haftalar kala hangi pistte hangi tıp lastiklerin kullanılacağını FIA’ye bildiriyor ve bu çeşitlerin dışında farklı bir lastik kullanamıyorlar.
Formula 1’in lastik tedarikçisi şu anda Pirelli lakin tarih boyunca Dunlop, Continental, Bridgestone ve Michelin üzere dev markaların da lastikleri de daha evvel kullanılmıştı. 2011 döneminin başlamasıyla birlikte Pirelli F1’in resmi lastik tedarikçisi oldu ve o periyottan beri tıpkı özelliklere sahip lastikleri bütün kadrolara temin ediyor.
Formula 1’deki bütün ekipler, pistin yüzeyine ve havanın sıcaklığına bakarak lastik stratejileri geliştirir, hangi pilotun hangi lastiği kullanması gerektiğine karar verir. Pirelli’nin F1 ekipleri için sunmuş olduğu 7 farklı lastik çeşidi vardır. Bunlardan 5’i kuru, kalan 2’si de ıslak yer için tasarlanmıştır. Dilerseniz bu lastiklerin özelliklerine kuru taban için tasarlananlardan başlayarak daha yakından bakalım.
Formula 1 kuru taban lastikleri
C1 (Compound 1)
C1, Formula 1 araçlarında kullanılan en sert lastiktir ve ekseriyetle havanın ve hasebiyle pistin son derece sıcak olduğu şartlar için tasarlanmıştır. C1 lastikler tıpkı vakitte keskin virajlar için de uygundur güç ısındığı için de yıpranması uzun vakit alır. Bu lastiklerin en büyük handikapı, yumuşak lastiklerle nazaran aracın bir tık daha yavaş gitmesine yol açması.
C2 (Compound 2)
C2 lastikler, beyaz ve sarı olmak üzere iki farklı lastik yanağına sahiptir ve C1’den bir nebze daha yumuşak olmasına karşın birebir hedef için kullanılırlar. C2 hamurlu lastikler, yüksek sürat ve keskin virajlar için son derece uygun olmalarının yanı sıra tıpkı vakitte Formula 1 yarışlarında en çok tercih edilen lastik cinsidir.
C3 (Compound 3)
Performans ve dayanıklılık konusunda en başarılı lastik, C3 hamurlu lastiklerdir ve kendi ortalarında beyaz, sarı ve kırmızı olmak üzere 3 farklı yanağa ayrılırlar. Çoklukla Monaco GP yahut Bahreyn GP üzere kent içi pistlerde kullanılır.
C4 (Compound 4)
2019 döneminde ultra yumuşak lastikler olarak isimlendirilen C4 lastikler, yüksek sürat vaad etse de kullanım ömrü kısadır ve sert lastiklere nazaran çok daha süratli parçalanmaya başlar. Çok süratli bir formda ısındığı için yarış pilotları, hızlanmaları gerektiğini düşündüğü cinslerde bu lastiğe geçiş yapabilir.
C5 (Compound 5)
Pirelli’nin bugüne kadar tasarladığı en süratli lastik olma özelliğini taşıyan C5 lastikler, cinsinin en yumuşak örneğidir ve mekanik kavrama muhtaçlığı duyulan bütün pistlerde kullanılır. Başka tüm lastiklere nazaran çok daha süratli parçalanır ve kısa ömürlü olması nedeniyle kullanım yerinin seçilmesi büyük stratejiler gerektirmektedir.
Formula 1 ıslak taban lastikleri
Intermediate Green
Pirelli, yağmurlu havalarda ıslak tabanlarda kullanılmak yalnızca iki farklı lastik cinste oluklu lastiklersunmaktadır. Geçiş lastiği olarak da nitelendirilen Intermediate Green, lastik başına saniyede 30 litre suyu tahliye etme özelliğine sahip ve su birikintilerinin ve ağır yağışın olmadığı yarışlarda rahatlıkla kullanılabiliyor.
Wet Blue
Wet Blue lastikler ise ağır yağışın, derin su birikintilerinin ve pistin son derece kaygan olduğu şartlarda kullanılıyor. Saatte 350 kilometre hızdayken saniyede 85 litre suyu tahliye edebiliyorlar ve çapları öteki lastiklerden 10 mm daha geniş olduğu için azamî yol tutuşu sağlarlar.
Formula 1’de kadroların uyması gereken lastik kuralları
- Her kadro, 5 farklı kuru yer lastiğinden yarış boyunca yalnızca üçünü seçebilir.
- Yağış olmadığı durumlarda her grubun en az iki kuru yer lastiği kullanması mecburidir.
- Her ekip, Avrupa’daki yarışlarda kullanacakları lastikleri 8 hafta, öbür yarışlarda kullanacakları lastikleri 14 hafta evvelden FIA’ye bildirmek zorundadır.
- Belirlenen tarihe kadar lastik seçmeyen kadroların lastiğini FIA belirler.
- Kadroda bulunan iki pilot, birbirinden farklı lastik setleri seçebilirler.
- Pirelli, kullanılması zarurî olan iki farklı lastik belirler ve bu lastikler yalnızca pazar günü gerçekleşen yarışlarda kullanılır.
- Sıralama tiplerinde 3. tipe geçen birinci 10 pilot, 2.turda kullandığı en süratli lastikle yeni cinse başlamak zorundadır.
- İdman çeşitlerinde pilotların ıslak yer lastiklerini kullanabilmesi için idarenin “yağmurlu seans” anonsu geçmesi gereklidir.