Solucanların, ikiye bölündüğünde iki başka canlı biçiminde hareket etmelerine dair birçok mit duyduk. Ortamızda, çocukken sokakta bazı acımasız deneyler yapanlarımız da vardır.
Biyoloji dersinden kaçtıysanız salyangozlar ve solucanlar üzere kimi canlıların uzuvları koptuğunda hareket etmeye nasıl devam ettiklerini ve kopan uzuvlarından nitekim de yeni bireyler oluşup oluşmadığını sizin için anlatacağız.
Rejenerasyon yetenekleri 500 milyon yıldan daha eski devirlerde evrimleşti.
Evrimsel açıdan bakıldığında, yenilenme yeteneklerinin birinci olarak 500 milyon yıldan daha uzun bir mühlet önce Kambriyen Devri’nden bile eski dönemde evrimleştiği düşünülüyor. Pekala bu yenilenme süreci nasıl gerçekleşiyor?
Hücreler, yaralı bölgeye yanlışsız göç ediyor.
Bir uzuv, rejenerasyon yeteneğine sahipse, ampütasyondan çabucak sonra o bölgeye göç eden hücreler birleşerek “blastema” isminde bir damla oluştururlar. Bu damlanın hücreleri, kas/kıkırdak biçiminde farklılaşmaya başlarlar ve yeni dokulara dönüşürler.
Yenilenme süreci, yenilenen kısmın tüm yapıları farklılaşana kadar devam eder. Vakitle büyüyen hücreler eksiksiz, düzgün bir uzuv hâlini alırlar ve sonunda tükenirler. Gelişim müddeti ise canlıdan canlıya değişiklik gösterebilir.
Solucanlar bölündüğünde hakikaten de 2 kesimi da başka farklı hareket edebilir mi?
Biz baktığımızda ayırt edemesek de solucanların bir başı ve bir kuyruğu vardır. Bir solucanın başı her vakit, hayvanı çevreleyen, “klitellum” ismi verilen şişmiş şeride en yakın uçta bulunur.
Yani aslında, bir solucan ikiye bölünürse iki yeni solucan oluşmaz. Solucanın başı, klitellumun gerisinden kesilirse hayatta kalabilir ve kuyruğunu yine oluşturabilir. Fakat solucanın yepyeni kuyruğu yeni bir baş oluşturamaz. Hatta solucanlar avcılarından kurtulmak için kuyruklarını bırakıp kaçabilirler.
Aksolotlların rejenere yetenekleri o kadar gelişmiş ki birkaç saat içinde yarayı kapatabiliyorlar!
Bir semender tipi olan şirin aksolotlların bir uzvu kesildiğinde sırf birkaç saat içinde oradaki yarayı kapatabilecek kadar süratli bir rejenerasyon yeteneğine sahiptirler. Hatta beyinlerini rastgele bir yara izi olmadan tekrar oluşturabilirler!
Psikopat sümüklü böcekler, olayı güzelce ileri düzeye taşıyor!
İki deniz sümüklü böceği çeşidi, kendini kesip hareket etmeyi ileri düzeye taşıyarak araştırmacıları şoke etmişti. Kendi başlarını keserek “kafalarına göre” hareket edebiliyorlardı.
Hatta, ana beden organları da dahil olmak üzere başları dışında her şeyi fırlatabildikleri keşfedildi. Araştırmaya nazaran, hayvanların boyunlarında “önceden belirlenmiş bir kırılma düzlemi gibi görünen” oluklar vardı.
Üç haftada eski görünümlerine kavuştular.
Salyangozların boyunlarının etrafına bir naylon ipliği nazikçe bağladıklarında hayvanların üçte birinin kafası harika bir formda hareket etmeye devam ediyordu.
Bir gün içinde yaralarının güzelleşmesinin yanı sıra yedi gün içinde, baştan aşağı gelişen yeni vücutlarda kalp ve öbür hayati organlar yeniden büyüdü. Üç hafta içinde ise vücutları büsbütün eski hâline döndü. Araştırmanın raporunda, “Kalp ve öteki kıymetli organlar olmadan başın nasıl hayatta kalabildiği belirsiz” olarak not düşüldü.