Birçoğumuz bu sorunun cevabını hayatımızın bir periyodunda merak etmişizdir. Matematiğin bilimin temel taşlarına olan katkısı yadsınamaz. Durum böyleyken matematiğin Nobel Mükafatları ortasında yer almaması sizce de enteresan değil mi?
Bu mevzuyla ilgili bazı spekülasyonlar var. Lakin doğruluğunun tartışıldığını baştan belirtmemiz gerekiyor. Zira bu tezlerin birkaçı hakikaten de çok değişik.
Bazı savlar, İsveçli matematikçi Mittag-Leffler ile Alfred Nobel ortasındaki husumetten kaynaklandığını söylüyor.
Nobel Mükafatı, birçok bilim beşerinin hayalini süsleyen bir ödüldür ve İsveçli bir kimyager ve mucit olan Alfred Nobel’in dünyaya mirasıdır. Birinci Nobel Mükafatları, Nobel’in vefatının beşinci yıl dönümünde, 10 Aralık 1901’de, muhakkak alanlardaki muvaffakiyetleri ödüllendirmek maksadıyla verildi. Bu alanlar fizik, kimya, tıp, edebiyat ve barıştı. Daha sonradan altıncı bir kategori olarak iktisat mükafatı, 1969’da İsveç Bankası tarafından eklendi. Dikkat ederseniz kategoriler ortasında matematik hiç yok.
Konuyla ilgili ortaya atılan bir argümana nazaran, Nobel’in karısının Mittag-Leffler ile yakın bir ilgisi olduğunu öğrenmesiyle matematikçilere olan düşmanlığının başladığı düşünülür. Lakin bu iddiayı güçsüzleştiren şey Nobel’in hiç evlenmemiş olmasıdır. Bir sevgilisi ya da sevdiği şahısla bu senaryonun olma ihtimali daha güçlüdür.
Alfred Nobel’in vasiyetnamesinde belirlediği ödül alanları, dönemindeki ehemmiyetine nazaran seçilmiş olabilir.
Nobel, bilhassa insanlığın yararına olan çalışmaları ödüllendirmeyi amaçlamıştı. Fizik, kimya, tıp ve fizyoloji üzere alanlar, o devirde insan hayatına direkt tesir eden ve ilgi çeken bilim kollarıydı. Matematik ise bu manada öteki bilimler kadar bariz bir biçimde insan hayatına müdahale etmeyen bir bilim kolu olarak görülüyordu.
Nobel, kimya ve fizikle daha yakından ilgilenmiş bir mucitti ve matematikle pek içli dışlı değildi. Bu nedenle, vasiyetnamesinde matematik mükafatını eklememiş olması argümanların bir başkasıdır.
İlk ve yepyeni vasiyetinde sırf bir ödül bulunduğu ve bu mükafatın Barış mükafatı olduğu belirtiliyor.
Bazı kaynaklar, Nobel’in vasiyetindeki bu kararı almasının nedenini bir gazete haberiyle ilişkilendiriyorlar. Vefatından 8 yıl evvel; 1888’de, bir gazete yanlışlıkla Nobel’in büyük kardeşi Ludvig Nobel’in mevtini açıklamak için “Ölüm taciri öldü!” biçiminde bir başlık kullanır. Bu haber, muhtemelen Alfred Nobel’i kastederek yazılmıştır: “İnsanları kısa yoldan öldürecek sistemlerle güçlü olan Albert Nobel, dün öldü!” formundaki bu yanlış haberin, Nobel’i derinden etkilediği söylenmektedir.
7 yıl sonra vasiyetini yazarken, bu haberin kendisi üzerinde büyük tesiri olduğu düşünülüyor. Nobel’in en büyük arzusu, “ödüller dağıtılırken muhakkak milliyet ayrımı gözetilmemesi”ydi.
Aslında karşılık çok kolay.
Bu alanlar ortasında görünüşte birbirinden farklı olanlar bulunsa da Nobel’i yakından tanıyanlar, seçilen bu alanların onun kişiliğine ve dünya görüşüne uygun olduğunu savunacaklardır. Nobel, beş farklı dil konuşabilen, edebiyata ve sanata ilgi duyan, şiir yazan ve daima olarak okuyan bir kişiydi.
Buna bakıldığında ise ödüllerin verilmesinde Nobel’in şahsî ilgi ve çalışma alanları büyük bir tesire sahipti. Nobel, çalışmalarını daha çok fizik ve kimya alanlarına ağırlaştırmış bir bilim insanıydı ve bu nedenle bu iki alanda mükafatlar verme kararı almıştı. Tıpkı vakitte bir edebiyatseverdi ve edebiyat alanına olan sevgisini söz etmek için bir ödül ekledi. Barış mükafatı ise onun barış yanlısı ve idealist istikametini yansıtıyordu.
Matematik, onun gözünde daha teorik ve pratik yararlar sağlama potansiyeli daha az olan bir alandı, bu nedenle ödül kategorileri ortasında yer almamıştı.
