Makul bir yaş üzerindeki kullanıcılar hatırlayacaktır; evvelce bilmediğimiz bir yere gidebilmek için bazen onlarca şahsa adres sorar hatta kağıt bir harita üzerinde gideceğimiz pozisyonun nerede olduğuna bakardık. Çok da uzak bir geçmişte olmayan bu zahmet bir müddettir geride kaldı. Artık güçlü ve yaygınlaşmış navigasyon sistemleri sayesinde, saniyeler içinde nerede olduğumuzu nokta atışı formda tespit edebiliyoruz.
Pekala, Dünya üzerinde kaybolma ihtimalimizi ortadan kaldıran sistem olan navigasyon nedir, nasıl çalışır? Navigasyon nedir sorusunun cevabını biliyor olduğumuzu düşünsek de bu sistem aslında düşündüğümüzden çok daha karmaşıktır. Evvelce koca bir bavul büyüklüğündeki aygıtlarla kullandığımız navigasyon sistemleri, artık her an yanımızda taşıdığımız akıllı telefonlar sayesinde en kullanışlı halini aldı.
Navigasyon nedir?
Navigasyon, Dünya yörüngesinde GPS uyduları sayesinde pozisyon tespiti yapabilen bir teknoloji sistemidir. Bu sistem üç ayaktan oluşur; birincisi Dünya yörüngesinde hareket eden GPS uyduları, ikincisi GPS uydularından radyo sinyali alan yer istasyonları ve üçüncüsü de yer istasyonundan bu sinyalleri alarak bize ileten GPS alıcılarıdır. Bu üç ayaktan birinde yaşanacak sorun sonucu navigasyon sistemleri yanlışsız bir formda çalışmayacaktır.
Kullanıcı; akıllı telefonundaki, otomobilindeki ya da farklı bir aygıttaki GPS alıcısını faal hale getirdiği vakit GPS uydularının yer istasyonuna gönderdiği radyo sinyalleri GPS alıcısı tarafından yakalanır. En az üç farklı GPS uydusundan radyo sinyali alındığı vakit pozisyon tam olarak tespit edilir. Günümüzde kullanılan navigasyon sistemleri azamî 7,8 metre sapma ile pozisyon tespiti yapabilirler.
Navigasyon nasıl çalışır?
Navigasyon, üçleme olarak isimlendirilen bir prensip üzerinden çalışır. Lakin bu prensip, navigasyon sistemini çalıştıran üç ayak sisteminden farklıdır. Navigasyon sistemleri Dünya yörüngesinde hareket eden GPS uydularının yer istasyonuna gönderdiği radyo sinyallerinin GPS alıcıları tarafından bulunması ile yer tespit edilme sürecidir. Üçleme ise GPS uyduları ile ilgilidir.
Dünya üzerinde bulunan bir kişi, elindeki GPS alıcısını etkin hale getirdiği vakit yer istasyonu evvel bir, sonra iki, sonra üç uydunun gönderdiği radyo sinyalini alıcıya gönderir. Üç GPS uydusunun gönderdiği sinyallerin tam kesişme noktası, GPS alıcısının yani alıcıya sahip kişinin tam pozisyonunu gösterir. Üç GPS uydusunun gönderdiği radyo sinyallerinin kesişerek pozisyonun tespit edilmesi üçleme prensibidir.
Elbette üçleme prensibi, navigasyon sistemlerinin çalışması için gerekli en az gereksinimi söz eder. GPS alıcısı ne kadar çok GPS uydusundan gönderilen radyo sinyalini alırsa o kadar gerçek pozisyon tespiti yapacaktır. Askeri hedefli kullanılan navigasyon sistemleri, çok daha fazla yer istasyonundan sinyal alırlar. Böylelikle daha fazla uydu sinyali almış ve sinyallerin kesişme noktasını neredeyse sapmasız olarak tespit etmiş olurlar.
GPS uyduları nasıl çalışır?
Küresel Positioning System, GPS, Türkçesi ile Global Pozisyonlandırma Sistemi’nin kurulması için gerekli olan birinci uydu, 1973 yılında ABD Ordusu tarafından gönderilmiştir. Birinci uyduların dayanma mühleti 7,5 yılken, günümüzde kullanılan uydular yerden 20 bin kilometre yükseklikte yerleştikleri Dünya yörüngesinde yaklaşık 15 yıl boyunca faal olarak hizmet verebilmektedir. Şu an Dünya yörüngesinde navigasyon sistemleri için çalışan 31 etkin GPS uydusu vardır.
GPS uyduları, ekvatora 55 derece açı ile konumlandırıldıkları Dünya yörüngesinde hiç durmadan hareket ederek yer istasyonlarına radyo sinyalleri gönderirler. Her bir GPS uydusu 12 saatte bir, Dünya etrafında tam tıp atar. Böylelikle muhtaçlık duyulan her an, bir GPS alıcısının gereksinimi olan radyo sinyalini yer istasyonlarına gönderiyor olurlar. En az üç GPS uydusundan alınan sinyal sonucu, GPS alıcısı tam pozisyon tespiti yapabilir.
Geçmişten günümüzde navigasyon sistemleri: Dünya Savaşları’ndan günümüze, askeriyeden sivil teknolojilere…
Günümüzde kullandığımız pek çok teknoloji üzere navigasyon sistemleri de birinci olarak askeri emelle geliştirilmiştir. Birinci GPS uydularından sinyal alması için tasarlanan GPS alıcıları, askerlerin savaşın ortasında sırtlarında taşımak zorunda kaldıkları koca bir bavul büyüklüğündeki çantalardı. Bu çantalar üstünde GPS alıcısının radyo sinyallerini toplaması için gerekli, kocaman antenler bulunurdu.
Navigasyon sisteminin siviller tarafından da kullanılması uygun görülünce, birinci olarak arabalara yerleştirilen ya da harici olarak kullanılan GPS alıcıları kullanıldı. Teknolojinin gelişmesi ve her şeyin ufak bir telefona sığdırılabilir olması ile birlikte akıllı telefonlara da birer GPS alıcısı yerleştirildi. Böylelikle artık navigasyon sistemleri herkes için ulaşılır bir hale geldi. Bu türlü gelişmiş bir sistemin sivillere fiyatsız olarak sunulması da dikkat cazip bir detaydır.
Navigasyon sistemleri ile takip mi ediliyoruz?
Dünya yörüngesinden yer istasyonlarına günün her saati radyo sinyali gönderen 31 adet GPS uydusundan bahsetmiştik. Bu uyduların birincisi Amerika Birleşik Devletleri tarafından gönderilse de daha sonra Rusya dahil pek çok ülke tarafından yeni GPS uyduları da gönderilmiştir. Elbette, bu uyduların hepsi askeri gayeyle gönderilmiş olsalar da bugün bir GPS alıcısına sahip herkes navigasyon sistemlerini kullanabiliyor. Pekala, neden?
Sivil şirketler uzun müddettir ülkelerin hükümetleri ve orduları ile birlikte çalışıyor. Navigasyon sistemleri birinci olarak bu nedenle sivil kullanıma sunulmuş olabilir. Öbür bir neden de sivil savunma. Müthiş bir savaş sırasında sivillerin de yollarını bulmaları istenmiş olabilir. Tahminen de en hakikat neden maddiyat olacaktır.
Devletler, GPS uydularını sadece kendi hedefleri doğrultusunda kullanarak kar edemeyeceklerdir. Bu nedenle sivil şirketlere satarak, buradan daha büyük bir yarar elde edebilirler. Uzaya uydu gönderme gücüne sahip şirketlerin artması ile bu durum daha da görünür hale geldi. Navigasyon sistemlerinin fiyatsız kullanımına dair öteki bir komplo teorisi de izleniyor olmamız.
Zımnî emellere sahip kuruluşlar artık peşimize zımnî casuslar takmak yerine, bizi uydular sayesinde anlık olarak izleyebiliyorlar. Bu, muhakkak neden ve sonuçları olmayan bir teori olsa bile her gün yine karşımıza çıkan şahsî bilgi ihlallerini gördüğümüz vakit bu türlü bir teori üzerinde düşünmeden edemiyoruz.
Dünya üzerinde kaybolma ihtimalimizi ortadan kaldıran navigasyon nedir, nasıl çalışır üzere merak edilen soruları yanıtladık ve mevzu ile ilgili dikkat çeken ayrıntıları anlattık. Birileri bizi takip ediyor bile olsa, onlarca bireye adres sorarak kaybolmak yerine nokta atışı tespitlerle yol tanımı almak çok daha keyifli.