Medyada sıklıkla “tıp dünyasının büyük keşfi“, “kanserin devası sonunda bulundu” üzere manşetlerle haberler görüyoruz. Bu haberler on yıllardır neredeyse her hafta öteki bir gazetenin sayfalarını süslüyor ve ne hikmetse bir daha bahsi geçmiyor.
Kanserin tedavisinde bu kadar büyük bir gelişme olsaydı bu gazetelerin magazin haberleri ortasında kaybolup gidecek bir şey mi olurdu? Kansere hakikaten çare bulunmuyorsa bu haberler neden var? Bu hususta nitekim büyük bir gelişme olduğunda bunu bu haberlerden nasıl ayıracağız?
Öncelikle şunu anlamak gerekiyor: Kanser deyip geçebileceğimiz tek bir hastalık yok.
Organizma üzerinde yıkıcı tesirleri olabilen yüzlerce farklı hücre mutasyonu çeşidi var. Vücudumuzdaki hücrelerin işleyişini basitçe şöyle açıklayabiliriz: Hücrelerin gerekli durumlarda kendi kendilerini öldürmelerini sağlayan bir sistemleri var. Böylelikle o hücrede yanılgılı bir durum varsa bunun bölünme ile daha da çoğalması engelleniyor.
Ancak bu sistem her vakit fevkalade çalışmıyor. Hücreler bu yok olma komutuna karşılık vermediklerinde hatalı hücreler durmadan çoğalabiliyor. Çoğalan mutasyonlu hücreler tıpkı başka hücreler üzere bedenden besin üzere kaynaklar talep etmeye ve yer kaplamaya devam ediyorlar. Hasebiyle alanı sıkıştırmış oluyorlar.
Mutasyonlu hücreler ortaya çıktığında bağışıklık sistemindeki birtakım hücreler gidip bu hücreleri öldürebilirler. Lakin bazen bu sistem de çalışmıyor. Bu durumda dışarıdan müdahaleler gerekebiliyor. Tam da bu evrede devreye kanser tedavisinde kullanılan metot olan kemoterapi giriyor.
Kemoterapi aslında kanseri güzelleştirmiyor, kanserli hücreleri öldürmeyi amaçlıyor. Ama bunu yapabilmek için o bölgedeki tüm hücreleri öldürüyor.
Bu durum ise organizmanın tamamı için ölümcül olabiliyor. Zira istenmeyen kanserli hücreler öldürülürken bedenin savunma mekanizmasına dair gerekli çok sayıda hücre kaybedilebiliyor.
Kemoterapinin getirdiği ikincil hasarları azaltabilecek yeni prosedürler geliştiriliyor. Lakin tekrar hatırlamamız gereken şey şu: Kanser diye tek bir hastalık yok. Bu nedenle tedavisi de çok farklılaşıyor. Örneğin bedenimizdeki kimi bölgelere erişmek ve müdahale etmek çok daha kolayken kimilerine sadece kan akışı yoluyla ulaşabiliyor. Kimilerine erişmek ise bundan da sıkıntı.
Belirli kanser tiplerinin tedavisinde hakikaten kıymetli gelişmeler olabiliyor, hem de mevt oranlarını değiştirecek kadar.
Ancak bunlar elbette “Kanserin devası bulundu” demek değil. Nitekim de bu alandaki gelişmelerin kimileri bir anda belli bir kanser tipinden hayatta kalmaları %20 yahut daha fazla artıracak kadar büyük gelişmeler olabiliyor.
Ancak bu her vakit geçerli değil. Haberlerde gördüğümüz birçok gelişme %1-2’lik bir fark yaratıyor diyebiliriz.
Yalnızca gelişmenin yaşandığı kanser çeşitlerine sahip olan hastalar için bu gelişmeler hakikaten de hayatlarını değiştirici, hayatta kalabilecekleri manasına gelen çok büyük gelişmeler olabiliyor.
Yaşanan bu büyük gelişmeler kimi kanser tipleri ile hudutlu oluyor, bunlar da çoğunlukla kan kanserleri oluyor. Örneğin solid tümörler için de epey umut vadeden gelişmelerin yolda olduğunu söyleyebiliyoruz.
Kanserin önlenmesi, teşhis koyulması ve tedavisi ile ilgili nitekim de çok büyük gelişmeler yaşanıyor. Lakin kat edilmesi gereken yol bundan çok daha fazla ve şimdi “kansere çare” diyebileceğimiz noktadan çok uzaktayız.
Ana akım habercilik, dünyanın her yerinde bu yeni gelişme ve teknolojileri olduğundan çok daha fazla abartarak gösterme eğiliminde.
Özellikle internet gazeteciliği ile birlikte haberin tık alması için atılan bu merak uyandırmayı amaçlayan başlıklar birçok vakit haberin içeriğine dair son derece yanıltıcı olabiliyorlar.
Medyada “x kanser tipi üzerindeki saha deneyleri aylardır hayli başarılı gidiyor” formunda bir başlık atılsa muhtemelen tıpkı ilgisi görmeyecek. Hatta sorumlu ve etik halde gazetecilik yapan kurumlar bile kimi vakit bu haberlere olması gerekenden çok fazla duygu ve abartı yükleyebiliyorlar.
Bu abartı sadece medyadan mı kaynaklanıyor? Hayır. Kimi vakit araştırmacılar da daha fazla fon alabilmek için çalışmalarının sonuçlarını olduğundan büyük gösterilmesini istiyor ve bu biçimde tanıtıyorlar.
Birçok araştırmacı, makalesinde daha fazla okunma ve tıklanma görünmesi için bulguları olduğundan abartılı biçimde yansıtabiliyor. Bu abartma durumunun tek sebebi her vakit araştırmacının kendisi olmayabilir de.
Bu tıp bilimsel araştırmalara ne formda hibe verildiği ve bu süreçlerin nasıl yürütüldüğü ülkeden ülkeye büyük farklılık gösterebiliyor. Bu hibelerin alınması için süreçte rol oynayan lakin bilim insanı olmayan aktörler araştırmayı daha yüzeysel ve abartılı formda sunmayı tercih edebiliyor ve haberler de bu biçimde yaygınlaşıyor.
Muhtemelen kozmik ve her durumda geçerli bir “kanser tedavisi” hiçbir vakit mümkün olmayacak.
Kanser tedavisini düşündüğümüzde şunu anlamamız gerekiyor ki vaktinde kimi hastalıklara bulunan aşılar üzere bir anda her şeye deva olacak büyülü bir husus olmayacak. Artılarını ve eksilerini değerlendirmenin çok uzun vakit aldığı çok sayıda karmaşık süreçler bütünü var.
Bu nedenle bir gün herkes için geçerli mucize bir çözüm görmemiz de muhtemelen mümkün olmayacak. Zira her bir organizma, tedavilere farklı reaksiyonlar verebiliyor; her bir tedavi, hastaya ve tedavinin uygulanma formuna nazaran farklı sonuçlar ortaya çıkarabiliyor.
Bugün kanser tümüyle umutsuz bir hastalık değil, tedaviler her gün daha da kolaylaşıyor.
Bugün geldiğimiz noktada muhakkak kanser cinsleri için kanserin farklı evrelerindeki kemoterapi gerekliliklerini ortadan kaldırabilen birçok ilaç türü mevcut. Kanserden hayatta kalma oranları on yıllar içinde önemli derecede arttı ve yeni gelişmelerle birlikte artmaya da devam ediyor.
