SARNIÇ NEDİR?
Eski periyotlarda kentlerin su biriktirip depolayabilmesi için inşa edilen sarnıçlar olduğu üzere çağdaş devirde kullanılan bilhassa gemilerde tatlı su deposu olma fonksiyonu gören sarnıçlar da bulunuyor. Geçmiş vakitte, konutların bodrumunda bulunan küçük sarnıçlar, çatılardan toplanan suları biriktirmek için kullanılırdı. Arkeolojik hafriyatlarda Antik Çağ’da Anadolu’da, dağ kalelerinde, su ihtiyacının sarnıçlarla karşılandığını gösteren buluntular ortaya çıkarıldı. Bu hafriyatlarda, İstanbul’da bilhassa Bizans periyodunda sarnıç imaline büyük ehemmiyet verildiği ve en büyük ve ünlü sarnıçların bu kente inşa edildiği anlaşıldı. Bunların en kıymetli iki örneği; Sultanahmet semtinde bulunan Binbirdirek (Philoksenos) Sarnıcı ve Yerebatan Sarayı sarnıçlarıdır. Bu devirde İstanbul’a hem büyük bir havuz görünümünde açık sarnıçlar hem de üzeri tümüyle kapalı sarnıçlar yapılmıştı. Kentin su deposu olarak kullanılan sarnıçlara su, kente dışarıdaki kaynak ve göllerden su kemerleri yardımıyla getirilirdi. Mimari hesaplaması aşikâr bir eğimle kurulan bu su kemerlerinden gelen sular, birinci olarak yerüstündeki sarnıçlarda toplanarak temizlenir akabinde yeraltındaki tünellere sular aktarılıp bu suların da Yerebatan Sarnıcı üzere yeraltı su sarnıçlarını beslemesi sağlanırdı.
SARNIÇLARIN GİZEMLİ YÜZÜ
İstanbul kenti, MÖ.7. yüzyılda Byzantium ismiyle bilinen küçük bir balıkçı köyüydü. Yalnızca iki yüzyıl sonrasında ise Roma İmparatorluğu’na katıldı. Roma İmparatoru Constantinus, 330 yılı civarında kendi ismini kentin ismi olarak belirleyerek Constantinopolis tarihini başlatmış oldu. Sonrasında Doğu Roma İmparatorluğu, Bizans ismini aldı ve varlığı bin yıl sürdü. Araştırmacılar, bu tünellerin Bizans devrinde imparatorların ve patriklerin bilinmeyen temaslar yapacakları vakit gidecekleri yerlere ulaşmak için kullandıkları zımnî geçitler olduğunu düşünüyor.
YEREBATAN SARNICI VE İSTANBUL DEHLİZLERİ
6. Yüzyılda inşa edilen Yerebatan Sarnıcı (Basilica Sarnıcı) 9 bin 300 metrekarelik alanı ile Romalılar tarafından İstanbul’da inşaa edilen en büyük sarnıçtı. Sarnıç, barındırdığı su hacmi ile imparatorluğun en kıymetli hayat kaynağı olma özelliğini taşıyordu. Rastgele bir istila nedeniyle su kemerlerinin yıkılması durumunda Yerebatan Sarnıcı, aylarca kentin su muhtaçlığını karşılayabilecek su hacmine sahipti. Fakat Osmanlı İmparatorluğu vaktinde durağan suyun kirli olduğuna inanılırdı. Suyun evre daim yoluyla akışkan tutularak pak olacağını düşündükleri için İstanbul fethedildiğinde sarnıçlar Bizans periyodunda olduğu kadar kullanılmamaya başlandı. Bu nedenle Yerebatan Sarnıcı ve emsal sarnıçlar Osmanlı’da su depolamak için ilgi görmemeye başladı ve bu yeraltı tünelleri ve sarnıçları su taşıma misyonunu Osmanlı ile birlikte daha gizemli öykülere bıraktı.
Araştırmacılar, bu tünellere girilip yürüyerek saatler sonunda İstanbul’un başka ucundan çıkmanın mümkün olabileceğini söyüyor. Argümanlar ortasında İstanbul’un Avrupa – Anadolu yakalarına bile tünellerle geçilebileceği var. Hatta eski periyotlarda çocukların oyun oynarken bu dehlizlere girip kentin apayrı bir ucuna çıktığı, onları arayan ailelerinin de bu dehlizleri takip ederek kentin değişik bir yerinde çocuklarını buldukları bile anlatılıyor. Aslına bakılacak olursa, Marmaray ve Avrasya tünellerinden çok daha uzun vakit evvel tarihi tünellerin İstanbul Boğazı’nın altından geçtiği düşünülüyor.
100 yıllık bir kitap olan “İstanbul’un Yedi Harikası” kitabında, Yerebatan Sarnıcı’nın altından Ayasofya ile ilişkili bir kanalın Marmara’ya bağlanıp oradan da Kınalıada’daki Papaz Manastırı’na ulaşan uzun bir yol izlediği yazıyor. Kitapta bu özel tünel “Köpek Öldüren Kanalı” ismiyle anılıyor.
En dikkat çeken ve merak uyandıran teoriye nazaran bu dehliz Yerebatan Sarnıcı’ndaki kapalı bir girişten kuzeydoğu istikametinde ilerliyor, oradan Marmara’ya açılıp, Kız Kulesi’ne uğrayarak Üsküdar’a ulaşıyor. Akabinde düz bir sınır üzerinde Kadıköy kıyısını müteakip Moda kıyısından Marmara’nın altına uzanarak Kınalıada’daki manastıra ulaşıyor.
