Türkiye haritasına göz attığınızda, elinde cetvelle “Dikdörtgen Yapma Kılavuzu” üzere kullanılmış üzere duruyor. Birçok insan, Türkiye için “en dikdörtgen ülke” olduğu tezinde bulunsa da bakalım nitekim de o denli mi? Alışılmış ki bu sonların gerisinde önemli jeopolitik tesadüfler yatıyor. Sanki Türkiye’nin dikdörtgenliği öteki ülkeleri kıskandırıyor mu?
Belki soru biraz mantıksız gelmiş olabilir. Lakin biraz coğrafyaya ilgiliyseniz bunu hayatınızın bir devrinde illaki düşünmüş olmalısınız. “Günlük hayatımda benim ne işime yarayacak bu bilgi?” diye düşünmeyin, tahminen bir gün katıldığınız bir bilgi yarışında bu soruyla karşılaşırsınız. Şimdi soruyoruz, sizce en dikdörtgen ülke hangisidir? Pekala ya en yuvarlak?
Öncelikle Dünya üzerindeki bütün ülkelerin sonlarını ayrıntılı bir halde tanımlayan bir data seti bulmanız gerekiyor.
Bu hususta Avustralyalı jeo-istatistikçi David Barry’nin yaptığı üzere bir “optimum dikdörtgenlik” kavramı ortaya koyarak bir ülkenin tıpkı alana sahip bir dikdörtgenle ne kadar uyumlu olduğunu belirleyebilirsiniz.
Türkiye’nin sıralamasını merak ediyorsanız yazımızı okumaya devam etmelisiniz zira sırayla gideceğiz. Araştırmanın sonuçlarına nazaran en dikdörtgen ülke unvanını kazanan, Mısır. Mısır’ın doğu ve güney hudutları, neredeyse büsbütün düz bir çizgi oluşturuyor.
Bir Tavil isimli bölge, istatistiksel olarak pek değerli sayılmaz. Kuzeyde hayli düz bir Akdeniz kıyısı ve doğuda hafif eğimli Kızıldeniz kıyısı ile birleşen Mısır, 0,955’lik (1 üzerinden) “dikdörtgenlik” puanıyla tepede yer alıyor.
Dikdörtgenlik sıralamasında ikinci sırayı alan Vatikan, dünyanın en küçük ülkesi olma unvanına sahiptir.
Ölçümlere nazaran Vatikan’ın yüzölçümü yalnızca 0,44 km²’dir. Tiber Irmağı’nın batı kıyısında konumlanan Vatikan, sonları İtalya tarafından karayla çevriliyor. Ancak Vatikan’ın gerçek sonları, data tabanında yer alanlardan farklıdır. Bu durum, Vatikan’ın neden ikinci sırada yer aldığını açıklıyor.
Küçüklük ve birebir vakitte ayrıntı eksikliği, üçüncü sırada yer alan, yalnızca 34 kilometrekarelik bir ülke olan Sint-Maarten’in yüksek puanını da açıklamakta.
Dikdörtgenlik ölçeğinde daha sonra Yemen, Gana, Makedonya, Fildişi Sahili gibi kutuya misal ülkeler dikkat çekiyor.
Türkiye ise hâlâ ortalıkta yok.
O vakit bu araştırmaya ilham veren hoş ülkemize gelelim. Türkiye 15. Sırada!
Reddit kullanıcılarının tartışmalarında Türkiye’nin en dikdörtgen ülke olduğu argümanları sürüyordu. Bu hususla ilgili araştırmalar da gösteriyor ki ülkemiz 15. olarak sıralamaya girmiş. Lakin belirtmekte yarar var ki ülke sonları değiştiği için bu sıralamalarda da değişiklik olması mümkün.
Dikdörtgen ülkeleri öğrendik, pekala ya en yuvarlağı hangisi?
Bu sorunun karşılığını da matematikçi Gonzalo Ciruelos vermiştir.
Listede 0,934’lük yuvarlaklık endeksiyle öne çıkan Sierra Leone var. Bu ülke, en dikdörtgen ülkeler sıralamasında da 14. sıraya yerleşmiş durumda. Aynı vakitte Nauru, dünyanın en dikdörtgen 10. ülkesi olmanın yanı sıra, 2. en yuvarlak ülke olarak da dikkat çekiyor.
Benzer bir biçimde, dünyanın en dikdörtgen 2. ülkesi olan Vatikan, birebir vakitte 4. en yuvarlak ülke olarak listeye dahil edilmiştir. Bu farklı çelişki biraz baş karıştırsa da verilen ölçümlerden de görüleceği üzere matematik asla palavra söylemiyor.
Bu hususun pek bir kıymeti var mı tartışılsa da her şeyin “en”lerini konuştuğumuz şu dünyada biraz da coğrafik bilgi kastık, üzücü mı oldu!
Ölçümlerin tamamını incelemek isteyenler aşağıdaki linklerden ulaşabilir:
