Bizim toplumumuzdaki mangal sevgisini öteki ülkelerde bulmak pek kolay değil, çabucak herkesin sevdiği bir aktivite. Piknikte, balkonda, tarlada, her yerde yapabiliriz.
Peki diyelim ki bir gün uzaya gittik ve uzayda canımız mangal çekti, dedik ki mümkünse bir mangal yapalım. Bunu hakikaten yapabilir miyiz? Öbür gezegenlerin ve uyduların şartları hakkındaki bilgilerimize dayanarak bakalım bu uçuk fikir ne kadar mümkünmüş! Konu her ne kadar absürt görünse de emin olun çok şey öğreneceksiniz.
Önce uzay araçlarına bakalım: Uzay araçlarında “açık ateş yakılamaz” kuralı vardır.
NASA astronotları uzayda açık ateş yakıp yemek pişiremezler, yalnızca gerekli durumlarda kaynak araçlarından çıkan kadar ateş görürler. Bunun nedeni de uzay aracında yangın çıkması riskidir. Uzay itfaiyesi diye bir şey olmadığı için milyar dolarlık istasyonları ya da milyonlarca dolarlık araçları kimse riske atmaz.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
O vakit uzay boşluğunda bir biçimde mangal yakmaya karar verdiğimizi düşünelim.
Bu durumda birinci yapmamız gereken şey ortam sıcaklığına bakmak ollacaktır. Gezegenimizin atmosferinin biraz dışındaysanız Güneş’e olan pozisyonunuz büyük ehemmiyet taşır. Çünkü Güneş’in pozisyonuna nazaran sıcaklık 120 derece de olabilir -100 derece de. Mangal kömürü 230-350 santigrat derece ortasında yanar yani kömürü ısı manasında tutuşturma talihimiz vardır. Öte yandan, bulunduğumuz yerde oksijen olmayacağı için bu yanma ateş çıkaracak halde olmaz. Yani ortada ısı yayan fakat ateşi olmayan bir kömür var.
Ek olarak uzayda ısı yayılımı gezegenimizdeki üzere dokunma ya da akışkanlık yoluyla olmaz, radyasyon yoluyla olur. Bu da kömürün yarısı ısınırken yarısının soğuk kalmasına neden olabilir. Uzaya götürdüğümüz etimiz de bu tesire maruz kaldığı anda bozulacaktır. Ateş olmadan bozuk etle mangal da olmayacaktır.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
O vakit biz de diğer gezegenlere gideriz!
GORA gezegenine gittiysek sucuk ağacından sucukları kesip yakalım çabucak mangalı, sorun değil de pratikte durum o denli olmuyor. Bir kez, daha anca gide gide Ay’a ayak basabildik, onda da mangal yakılacak kadar uzun kalmadık. Bakalım civar gezegenlerde ve gök cisimlerinde şöyle el değmemiş, mangallık hoş bir yer var mı?
Ay: Yolu da biliyoruz hem, gitmişliğimiz var.
Gezegenimizin uydusunun o denli pek bir atmosferi yok, uydunun atmosferi bizim atmosferimizden 1 milyar kat daha ince durumda. Kaldı ki Ay atmosferinde en çok karşılaştığımız gaz çeşidi argon. Argon bir soy gazdır, o denli yansımaya girmez. İkinci en çok görülen gaz olan helyumu yakmayı deneyebiliriz lakin o da daha fazla harlama biçiminde ve kısa müddetli olacaktır. İnce atmosferde oksijen ya da öteki yanıcı gaz denk gelecekmiş, sıcaklık ülkü olacakmış derken mangal işi yeniden palavra oluyor.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
Gelelim bir sonraki durağımız olan Mars’a:
Birtakım uzay ajanslarının amacında yer alan kızıl gezegenin atmosferine baktığımızda karşımızda enteresan bir durumla karşılaşıyoruz, gezegenin atmosferi %96 oranında karbondioksitten oluşuyor. Bu durumda yere epey yakın bir alkali çözeltisi üzerinde ateş yakmamız gerekir. Çözeltide karbonu tutup oksijeni ayırdığımız bu türlü bir sistem kurmak mümkün.
Çıkan oksijenle ateş yakabiliriz fakat çok ağır bir ateş olmaz ve çok uzun mühlet yanmaz. Uzun pişen etleri pişiremesek de tavuk ya da köfte yapabiliriz üzere duruyor. Bu arada Güneş gören bir zamanda mangal yakılması gerekir, aksi takdirde fazla soğuk olacağından yanma sıcaklığına ulaşmak güç olabilir.
Sonuç: Yanar lakin yalnızca aşikâr koşullarda kısa mühlet.
Venüs: Mangala gerek kalmayan gezegen.
Venüs atmosferine girer girmez et de kömür de yanacaktır çünkü en sıcak gezegen olan Venüs’te hava sıcaklığı ortalama 400 derecedir. Çoğunluğu karbondioksitten oluşan atmosfer epeyce ağırdır, gezegenimizdekinden 93 kat yüksek basınç kömürü de eti de ezecektir. Kaldı ki gezegen atmosferi sülfirik asitle doludur.
Sonuç: Yakmamıza gerek kalmaz da yenmez o.
Merkür: Güneş’in çabucak yanı başında mangal.
Sıcaklıkların 457 ile -172 derece ortasında değiştiği Merkür’e mangal yapmaya gitsek de saatte 50 derece oynayan hava sıcaklığı, atmosferinin daima incelmesi işi zorlaştırabilir. Yoksa Merkür atmosferinde oksijen bulunur, hafif gazlar uzaya savrulurken orta yükteki gazlar kalır.
Sonuç: Çok kısa müddet de olsa mangal yakılabilir fakat çok fazla yanmaz, çok verimli de yanmaz. O etten de hayır gelmez.
Jüpiter, Neptün, Uranüs, Satürn: Mangalı nereye koyacaklar?
Bu gezegenler gaz devi oldukları için öncelikle mangalı koyacak, çizgili pijama giyip karpuz desenli topla oynayabilecek yer yok. O denli savrula savrula mangal yapmak pek mümkün değil. Gezegenler epey soğuk; -100, -200 dereceler bu gezegenler için olağan.
Satürn’ün en büyük uydusu Titan: Thanos gelmeden bir mangal yakar mıyız?
Güneş sisteminde yüzeyinde kararlı halde sıvı olduğu bilinen gezegenin atmosfer basıncı da Dünya’ya yakın. Atmosferinde bol ölçüde azot bulunan Titan, metan gazından göllere ve denizlere sahip olduğu düşünülen bir uydu. Hatta uydu yüzeyinde bakterilerin yaşıyor olma ihtimali bile var.
Öte yandan Titan’ın atmosferi yoğun halde azottan oluşur. Bu da ateş yakmak için gerekli oksijeni bulamayacağımız manasına gelir. Azot da yanıcı bir gaz değildir. Metan denizleri olan bir uydunun atmosferinin yanıcı olmaması da isabet olmuştur, yoksa mangal yakacağız diye bütün uyduyu yakabilirdik.
Sonuç: Mangal yakılamaz.
Jüpiter’in yörüngesinde bulunan dört Galilei uydusunun en küçüğü Europa:
Bu küçük uydunun atmosferi yok, yüzeyi en sıcak haliyle -100 derece, donmuş kabuğu altında bir okyanus olması mümkün olsa da kesin bir bilgimiz yok. Mangal açısından bakarsak atmosfer yok, sıcaklık çok düşük, haliyle burada da mangal yapamadık.
Sonuç: Mangal yapılamaz.
Yani mangal için yine en uygun yer bizim kendi gezegenimiz, uzayda ya da öteki bir gezegende bunu yapmamız pek mümkün gözükmüyor. En azından alıştığımız biçimiyle bir mangal için Dünya dışında bir ihitmalimiz var üzere durmuyor.